Επιτρέπεται δημοψήφισμα για την ιθαγένεια;

Toυ Αθανάσιου Αναγνωστόπουλου, Δρ Ποινικού Δικαίου

Τις τελευταίες μέρες λυσσομανούσε η δημόσια διαβούλευση για το σχέδιο νόμου σχετικά με την τροποποίηση του Κώδικα Ελληνικής Ιθαγενείας. Μια μεγάλη μερίδα ανησυχούντων συμπολιτών μας έθεσε με έμφαση στο προσκήνιο το αίτημα για δημοψήφισμα. Μια εξίσου μεγάλη απέρριψε το αίτημα όχι μόνο με επιχειρήματα πολιτικά, αλλά και νομικά: το δημοψήφισμα θα ήταν συνταγματικώς ανεπίτρεπτο, επειδή “δεν χωρεί δημοψήφισμα σε θέματα δικαιωμάτων”.

Είναι όμως έτσι;

Καταρχάς, όποιος τυχόν υποστηρίξη την ανωτέρω ευρεία διατύπωση ως έχει, σφάλλεται. Για παράδειγμα, προ ετών άλλαξαν οι ώρες έναρξης και λήξης της εκλογικής διαδικασίας από μεταξύ ανατολής και δύσης του ηλίου σε μεταξύ 0700 και 1900. Υποστηρίζει κανείς σταλήθεια ότι δεν θα μπορούσε να αποτελέση αυτό αντικείμενο δημοψηφίσματος;

Αυτό βέβαια, έρχεται ο αντίλογος, δεν αφορά το δικαίωμα καθαυτό, αφορά το πώς και το πότε και το πού κ.λπ., αφορά δηλαδή εξωτερικούς όρους απόλαυσης του δικαιώματος. Θεωρώ όμως ότι και ζητήματα αναγόμενα στην ουσία του δικαιώματος μπορούν να τεθούν σε δημοψήφισμα. Για παράδειγμα, όταν μία ημέρα των ημερών δεήση ο Θεός της Ελλάδας να καταργήση το ν.δ. 794/1971 περί δημοσίων συναθροίσεων και αποκτήσουμε ένα σύγχρονο θεσμικό κείμενο για το ποια συνάθροιση είναι ήσυχη και άοπλη, ποιος την περιφρουρεί, ποιος την διαλύει, πότε και πώς, θα απαγορευόταν ένα σχετικό δημοψήφισμα; Όχι βέβαια, μάλλον θα επιβαλλόταν.

(Αυτό δεν σημαίνει φυσικά ότι επιτρέπονται κάθε είδους δημοψηφίσματα).

Σύμφωνα με το άρ. 44 παρ. 2 του Συντάγματος, “2. Ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας προκηρύσσει με διάταγμα δημοψήφισμα για κρίσιμα εθνικά θέματα, ύστερα από απόφαση της απόλυτης πλειοψηφίας του όλου αριθμού των βουλευτών, που λαμβάνεται με πρόταση του Υπουργικού Συμβουλίου. Δημοψήφισμα προκηρύσσεται από τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας με διάταγμα και για ψηφισμένα νομοσχέδια που ρυθμίζουν σοβαρό κοινωνικό ζήτημα, εκτός από τα δημοσιονομικά, εφόσον αυτό αποφασιστεί από τα τρία πέμπτα του συνόλου των βουλευτών, ύστερα από πρόταση των δύο πέμπτων του συνόλου και όπως ορίζουν ο Κανονισμός της Βουλής και νόμος για την εφαρμογή της παραγράφου αυτής”.

Από το άρθρο αυτό μόνο του δεν προκύπτει κάποιος περιορισμός. Ο συσχετισμός του με τα άρθρα περί ατομικών δικαιωμάτων μπορεί να αποβή καθοριστικός, εάν και μόνον εάν η κτήση της ελληνικής ιθαγενείας συνιστά ατομικό δικαίωμα.

Από τα διεθνή κείμενα προστασίας των ανθρωπίνων δικαιωμάτων προκύπτει ότι υπάρχει ατομικό δικαίωμα στο έχειν ιθαγένεια γενικώς, το οποίο το σέβεται ήδη ο ΚΕΙ στο άρ. 1 παρ. 2 (“Την Ελληνική Ιθαγένεια αποκτά από τη γέννηση του και όποιος γεννιέται σε ελληνικό έδαφος, εφόσον δεν αποκτά με τη γέννηση του αλλοδαπή ιθαγένεια ή είναι άγνωστης ιθαγένειας”). Το διεθνές δίκαιο απεχθάνεται τους ανιθαγενείς και θεωρεί ότι η ιθαγένεια, μία κάποια ιθαγένεια, αποτελεί ατομικό δικαίωμα [ταυτόχρονα αποτελεί μάλλον και υποχρέωση. Άλλο ζήτημα αυτό].

Δεν υπάρχει όμως ατομικό δικαίωμα στο έχειν την ελληνική ιθαγένεια ή στο έχειν την ιθαγένεια του τόπου κατοικίας ή του τόπου διακοπών ή του τόπου του οποίου την ποδοσφαιρική ομάδα υποστηρίζω. Αφής στιγμής κάποιος είναι ιθαγενής ενός κράτους, δεν έχει δικαίωμα, αξίωση, απαίτηση να αποκτήση την ιθαγένεια της αρεσκείας του. Απεναντίας, και οι πιο προοδευτικές [ή "προοδευτικές"] διεθνείς συμβάσεις καθιστούν σαφές ότι η χορήγηση ιθαγενείας αποτελεί προνομία του κράτους ως χαρακτηριστική έκφραση της κυριαρχίας του.

Για παράδειγμα, σύμφωνα με το άρ. 1 παρ. 2-3 της Σύμβασης του ΟΗΕ κατά των φυλετικών διακρίσεων “2. This Convention shall not apply to distinctions, exclusions, restrictions or preferences made by a State Party to this Convention between citizens and noncitizens. 3. Nothing in this Convention may be interpreted as affecting in any way the legal provisions of States Parties concerning nationality, citizenship or naturalization, provided that such provisions do not discriminate against any particular nationality.

Παρομοίως, σύμφωνα με το άρ. 16 ΕΣΔΑ (pdf) “Ουδεµία διάταξις τωv άρθρωv 10 [ελευθερία της έκφρασης], 11 [ελευθερία του συνέρχεσθαι και του συνεταιρίζεσθαι] και 14 [απαγόρευση διακρίσεων] δύvαται vα θεωρηθή ως απαγoρεύoυσα εις τα Υψηλά Συµβαλλόµεvα Μέρη vα επιβάλλωσι περιoρισµoύς εις τηv πoλιτικήv δραστηριότητα τωv ξέvωv” [και πολλώ μάλλον στην χορήγηση σε αυτούς ιθαγενείας, που συνεπάγεται αναγκαστικά συμμετοχή στην πολιτική ζωή].

Τα ίδια υπαινίσσεται και η κλασσική υπόθεση Nottebohm του Διεθνούς Δικαστηρίου το μακρινό 1955: “It is for Liechtenstein [διάβαζε: Greece], as it is for every sovereign State, to settle by its own legislation the rules relating to the acquisition of its nationality, and to confer that nationality by naturalization granted by its own organs in accordance with that legislation. It is not necessary to determine whether international law imposes any limitations on its freedom of decision in this domain”.

Συνεπώς, η χορήγηση ιθαγενείας επαφίεται κατά 90% στην διακριτική ευχέρεια του κράτους [εκτός από την περίπτωση ανιθαγένειας θα προσέθετα εδώ και κάποιες περιπτώσεις ανενεργού ιθαγενείας].

Ως εκ τούτου, το αίτημα για δημοψήφισμα είναι νόμιμο και δεν μπορεί να γίνη καμία σύγκριση με ταυτότητες, μιναρέδες και όσες άλλες χαζομάρες διαβάζω αυτές τις ημέρες. Οι μετανάστες τους οποίους αφορά το σχέδιο νόμου έχουν στην συντριπτική τους πλειοψηφία την ιδιότητα του πολίτη κάποιας χώρας, δηλαδή της χώρας καταγωγής τους, που είναι το μόνο ανθρώπινο δικαίωμα που υπάρχει. Την ιδιότητα του Έλληνος πολίτου δεν την έχουν μερικά δισεκατομμύρια άνθρωποι. Μήπως και εκείνων παραβιάζονται τα ανθρώπινα δικαιώματα;

http://anamorfosis.net/blog/?p=1840