Οι έωλοι πειραματισμοί της πολιτισμικότητας

Του  Νίκου Μελέτη

Περιοδικό Επίκαιρα(21-1-2010)

Μια συνήθης και αυτονόητη διαδικα­σία τείνει να μετατραπεί σε μείζονα σύγκρουση μεταξύ «προόδου» και «οπισθοδρόμησης», «φωτός» και  «σκότους», με θορυβώδεις αντιπα­ραθέσεις και αλληλοκατηγορίες, που τίποτα δεν έχουν να προσφέρουν στη δημόσια συζήτηση, η οποία και απαραίτητη είναι και αναγκαία.

Ο λόγος, για το νομοσχέδιο που παραπλανητικά τιτλοφορείται «Πολιτική συμμετοχή ομογενών και αλλοδαπών υπηκόων τρίτων χωρών που διαμένουν νόμιμα και μακροχρόνια στην Ελλάδα», καθώς η πιο σημαντική ρύθμιση του (Κεφάλαιο Α') αφορά στη «Δυνατότητα κτήσης της ελληνική ιθαγένειας από τέκνα αλλοδαπών που γεννήθη­καν ή παρακολούθησαν σχολείο στην Ελλάδα».

Είναι σαφές ότι η φόρτιση η οποία δίνεται στη συζήτηση εξυπηρετεί καθαρά πολιτικές σκοπι­μότητες. Ο ΛΑΟΣ του κ. Καρατζαφέρη επενδύει πολιτικά, θέλοντας να οικειοποιηθεί τον προβλη­ματισμό, τις αγωνίες και την ανησυχία η ακόμη και τις φοβίες μεγάλης μερίδας του ελληνικού λαού έναντι του μεταναστευτικού κύματος των τελευταίων είκοσι ετών. Ανησυχίες που έχουν διαφορετική αφετηρία, καθώς άλλοι ανησυχούν για την ασφάλεια, άλλοι για την ανεργία, άλλοι για την «αλλοίωση του έθνους».

Η αντιπαράθεση με έναν ακροδεξιό πόλο συμ­φέρει πολιτικά και το ΠΑΣΟΚ, που μπορεί έτσι να «στριμώξει» τη ΝΔ, η οποία, ενώ περιχαρακώνει το δεξιό - κεντροδεξιό χώρο, δεν θέλει να ταυ­τιστεί με τον ΛΑΟΣ. Συγχρόνως, όμως, για την κυβέρνηση υπάρχουν δυο ακόμη λεπτά σημεία: Εμφανίζεται ένα νομοσχέδιο ως κομβικό σημείο των μεταρρυθμίσεων, ενώ είναι προφανές ότι ελάχιστη σχέση έχει με τις μεταρρυθμίσεις που έχει ανάγκη ο τόπος και, παράλληλα, προσεγγί­ζεται μεγάλος αριθμός μελλοντικών εν δυνάμει ψηφοφόρων, με τους οποίους αναπτύσσεται στε­νός δεσμός, που θα μπορεί να επηρεάζει -συνυπολογίζοντας και τη μειονότητα- το συνολικό εκλογικό αποτέλεσμα.

Υπ' αυτούς τους όρους και κυρίως με την εκ των προτέρων προσπάθεια ενοχοποίησης κάθε αντίθετης άποψης -ανθέλληνες οι μεν, ακροδεξιοί οι δε-, η ειλικρινής συζήτηση είναι δυσχερής, παρ' όλα αυτά, όμως, πρέπει να κατατεθούν οι προ­βληματισμοί που υπάρχουν.

Κοινή αφετηρία, με την εξαίρεση ίσως ορισμέ­νων ακραίων, είναι ότι η ιθαγένεια μπορεί .....

και πρέπει να αποδίδεται σε αλλοδαπούς που συγκεντρώνουν ορισμένα κριτήρια και προϋποθέσεις -αυτό εξάλλου προβλέπεται ήδη από την ελληνι­κή νομοθεσία-, αν και η μέχρι σήμερα εφαρμογή είναι προβληματική. Η διαφορά των αντιλήψεων έχει να κάνει κυρίως με το πώς θα αποδίδεται η ιθαγένεια σε έναν αλλοδαπό και εάν η ιθαγένεια θα αντιμετωπιστεί ως ένα τυπικό χαρτί, αντίστοιχο μιας μόνιμης άδειας παραμονής, ή θα θεωρηθεί ότι πρέπει να εκφράζει και μια ευρύτερη κοινότητα αντιλήψεων, γλώσσας, πολιτισμού.

Προκαλεί εντύπωση, πάντως, ότι τη στιγμή που όλη η Ευρώπη αλλά και μεγάλοι διεθνείς οργανι­σμοί δίνουν αγώνα για τη διατήρηση της διαφορετικότητας, στην Ελλάδα να δίνεται -λυσσαλέα- μάχη για την εξαφάνιση και την ισοπέδωση της ή, σε δια­φορική περίπτωση, την πλήρη αλλοίωση της.

Οι ευθύνες της κυβέρνησης είναι μεγάλες στο να διαψεύσει αυτό που με καχυποψία λέγεται ότι, δηλαδή, η όλη ρύθμιση υπακούει στη λογική «εφόσον οι Έλληνες δεν αλλάζουν μυαλά, ίσως πρέπει να αλλάξουμε τους Έλληνες».

Σε σχέση με το νομοσχέδιο πρέπει να υπάρξει ο διαχωρισμός της συμμετοχής στις εκλογέςτης Τοπικής Αυτοδιοίκησης με το θέμα της ιθαγένειας, με τα περισ­σότερα προβλήματα να εντοπίζονται στο δεύτερο.

Επιχειρείται ηθελημένα σύγχυση με­ταξύ της απόδοσης ιθαγένειας με την ανάγκη για ύπαρξη αποτελεσματικού πλαισίου σεβασμού και προστασίας των δικαιωμάτων των μεταναστών, εργασι­ακών, ασφαλιστικών, οικονομικών, κοι­νωνικών, πολιτιστικών και πολιτικών

Η συμπάθεια που δικαιολογημένα προκαλείται για περιπτώσεις ανθρώπων που με μεγάλες δυσκολίες έφτασαν στην Ελλάδα, όπου κυκλώματα ή και απλοί ιδιώτες τούς εκμεταλλεύονται, προσφέ­ροντας άθλιες συνθήκες εργασίας, μισά μεροκάματα και καμιά ασφάλεια, είναι δεδομένη. Η κυβέρνηση και η ελληνική κοινωνία οφείλουν να είναι αμείλικτες σε κάθε τέτοιο φαινόμενο ρατσισμού και εκμετάλλευσης. Όλα αυτά μπορεί να γίνουν άμεσα, ασχέτως ιθαγένειας και χώρας προέλευσης. Και είναι καθαρά παραπλανητικό το επιχείρημα ότι με τις ρυθμίσεις για απόδοση ιθα­γένειας θα βοηθηθεί το... ΙΚΑ και το Ασφαλιστικό, καθώς για την αντιμετώπιση της εισφοροδιαφυ-γής δεν χρειάζεται να αποδοθεί ιθαγένεια στους μετανάστες· αρκεί η εφαρμογή του νόμου για όσους έχουν άδεια παραμονής και προσφέρουν την εργασία τους σε κάποιο εργοδότη.

Δεν είναι δυνατό όμως να γίνεται βιαστικά προσπάθεια ρύθμισης της απόδοσης ιθαγένει­ας σε δεύτερης γενιάς μετανάστες, χωρίς να έχει υπάρξει προηγουμένως διαμόρφωση συνολικής μεταναστευτικής πολιτικής, η οποία θα καθορίζει τους όρους και τις προϋποθέσεις για την είσοδο στην Ελλάδα και τη νομιμοποίηση τους. Κυρίως όμως επείγει η κατοχύρωση μιας αποτελεσματι­κής και φερέγγυας διαδικασίας που θα καθορίζει ανά έτος ή ανά τακτά χρονικά διαστήματα τον αριθμό και πιθανότατα ακόμη και τις χώρες προ­έλευσης (σε συνδυασμό με συγκεκριμένες ανά­γκες εργατικού δυναμικού που θα υπάρχουν) των αλλοδαπών που θα μπορούν να νομιμοποιηθούν στην Ελλάδα.

Συγχρόνως, θα πρέπει να δοθούν απαντήσεις και σε άλλα ερωτήματα:

Τι θα συμβεί εάν οι γονείς παιδιού, το οποίο απο­κτά σήμερα την ελληνική ιθαγένεια, χάσουν μετά από ένα διάστημα την άδεια νόμιμης παραμονής; Θα παραμείνουν στην Ελλάδα ως έχοντες επιμέ­λεια ανήλικου Έλληνα πολίτη;

Τι θα συμβεί εάν οι ανάγκες μιας νέας μεταναστευ­τικής πολιτικής οδηγήσουν στην ένταξη των παιδιών των παράνομα ευρισκομένων στην Ελλάδα μεταναστών στο σύστημα της δημόσιας εκπαίδευ­σης; Τα παιδιά αυτά θα στοιχειοθετήσουν δικαίωμα πολιτογράφησης μόλις ενηλικιωθούν ή ακόμη και πριν, εφόσον έχουν παρακολουθήσει μαθήματα στις τρεις πρώτες τάξεις του Δημοτικού;

Γιατί ο συντάκτης του νομοσχεδίου στη μία πε­ρίπτωση δέχεται ότι πρέπει να υπάρξει το κριτή­ριο συμμετοχής στην εκπαίδευση, έστω και θλι­βερά συρρικνωμένο, ενώ στην άλλη αποδέχεται ως κριτήριο απλώς τον τόπο γέννησης;

Επίσης, θα πρέπει να διευκρινίζονται και οι όροι και οι προϋποθέσεις για να κηρυχθεί κάποιος «αγνώστου ιθαγένειας», καθώς-σύμφωνα με το άρθρο 4, παρ. β- το παιδί τους που θα γεννιέται στην Ελλάδα θα παίρνει αυτόματα και χωρίς καν αίτηση των γονέων την ελληνική ιθαγένεια.

Χωρίς την αποσαφήνιση αυτών των κομβικών ζητημάτων, η αποσπασματική ρύθμιση του  θέματος της ιθαγένειας για τους μετα­νάστες δεύτερης γενιάς είναι εντελώς προβληματική. Η ανεξέλεγκτη νομι­μοποίηση μεταναστών, με τη συνε­παγόμενη απόκτηση ιθαγένειας, θα μετατρέψει την Ελλάδα σε πόλο έλξης ακόμη περισσότερων απελπισμένων από όλο τον κόσμο, με όλες τις συνέ­πειες που θα επιφέρει κάτι τέτοιο στην οικονομία και την κοινωνική συνοχή, αλλά συγχρόνως με επιπτώσεις και σε ευρωπαϊκό επίπεδο. Γίνεται συχνά αναφορά στη Γερμανία ή στις ΗΠΑ, με έμφαση μάλιστα στους Έλληνες μετανάστες που απέκτησαν γερμανική ή αμερι­κανική υπηκοότητα. Υπάρχουν κεφαλαιώδεις και ουσιαστικές διαφορές, που μονό ηθελημένα τις παραβλέπει κάποιος:

Και οι δύο αυτές χώρες είναι τεράστιες σε σχέση με την Ελλάδα από άποψη πληθυσμού και οικονομικής ανάπτυξης. Η Γερμανία υπενθυμίζεται ότι δεχόταν επιλεγμένα ξένους εργάτες στο έδαφος της κατά τη μεταπολεμική περίοδο, ορ­γάνωσε η ίδια το μεταναστευτικό κύμα προς το έδαφος της και έτσι μπόρεσε να εφαρμόσει κατό­πιν την πολιτική απόδοσης ιθαγένειας. Οι δε ΗΠΑ μονό υπό αυστηρές προϋποθέσεις χορηγούσαν την περίφημη «πράσινη κάρτα» στο πλαίσιο συ­γκεκριμένης μεταναστευτικής πολιτικής.

Οι δύο αυτές χώρες είναι σαφές ότι δεν αντιμε­τωπίζουν, τηρουμένων των αναλογιών, το τερά­στιο πρόβλημα λαθρομετανάστευσης που αντι­μετωπίζει η χώρα μας και διαθέτουν πολύ πιο αξιόπιστο μηχανισμό για τη νομιμοποίηση ξένων μεταναστών στο έδαφος τους. Ειδικά για τις ΗΠΑ, η απόδοση ιθαγένειας και η δημιουργία ενός πολυσυλλεκτικού «πληθυσμού» υπηρετεί και το ιδεολόγημα του αμερικανικού ονείρου, όπου όλοι, λευκοί, κίτρινοι, μαύροι, συνδέονται κάτω από την αστερόεσσα. Ένα πείραμα πολυπολιτισμικοτητας που έχει τεράστια προβλήματα και δοκιμάζεται σκληρά η συνοχή του, εάν δει κανείς την περιχαράκωση στα γκέτο των Λατίνων που είναι πια Αμερικανοί πολίτες, των Κινέζων ή των Αφροαμερικανών.