Τα ρίσκα μιας βιομηχανίας πολιτογραφήσεως

Του Σταύρου Λυγερού

Αναδημοσίευση από την εφημερίδα  Επενδυτής, 16-1-2010

Εμείς και οι «άλλοι»

Μια... ανιθαγενής μεταναστευτική πολιτική

Μέχρι πριν από 20 χρόνια, η Ελλάδα φι­λοξενούσε ελάχιστους μετανάστες. Η κατάρρευση των κομμουνιστικών κα­θεστώτων προκάλεσε στη δεκαετία του '90 ένα μεγάλο κύμα παράνομης μετα­νάστευσης.

Οι ροές αυτές δεν έχουν σταματήσει, αλλά τα τελευταία χρόνια είναι σα­φώς μικρότερες. Αντιθέτως, διογκώ­νονται με εντυπωσιακό ρυθμό οι ροές παρά­νομων μεταναστών από μουσουλμανικές χώ­ρες, κυρίως από το Ιράκ, το Αφγανιστάν, το Πα­κιστάν, το Μπαγκλαντές, την Παλαιστίνη, τη Σομαλία και την Ερυθραία.

Οι μετανάστες από την Ανατολική Ευρώπη έχουν πια σε μεγάλο βαθμό νομιμοποιηθεί με τα μέτρα μαζικής παραχώρησης αδειών παρα­μονής από τις κυβερνήσεις Σημίτη και Καρα­μανλή. Κυρίως τα πρώτα χρόνια προκάλεσαν κοινωνικές παρενέργειες, αλλά, λόγω πολιτι­σμικής ταυτότητας και τρόπου ζωής, έχουν πια εισέλθει σε τροχιά κοινωνικής ενσωμάτωσης.

Δεν αναμένεται να συμβεί το ίδιο με τις διο­γκούμενες ροές μουσουλμάνων από την Ασία και την Αφρική. Η πολιτισμική-θρησκευτική τους ταυτότητα δεν διευκολύνει την ενσωμάτωσή τους. Η πείρα από παλαιότερες μουσουλ­μανικές κοινότητες σε δυτικοευρωπαϊκές χώ­ρες έχει αποδείξει ότι....

.... στη συντριπτική πλειονότητά τους έχουν την τάση να αναπαράγουν στο δυτικό περιβάλλον τον τρόπο με τον οποίο ζούσαν στις χώρες προέλευσής τους και, ως εκ τούτου, να μην ενσωματώνονται. Εξ ου και η τάση δημιουργίας γκέτο.

Οι μετανάστες εισέρχονται παρανόμως στην Ελλάδα με τους πιο διαφορετικούς τρόπους. Ο μεγάλος όγκος, όμως, του κύματος των μου­σουλμάνων από Ασία και Αφρική διοχετεύεται στην Ελλάδα μέσω Τουρκίας, κυρίως με πλοι­άρια από τα μικρασιατικά παράλια. Η ανάσχε­ση αυτής της ροής είναι πρακτικά αδύνατη.

Ακόμα κι όταν πλοιάρια με παράνομους μετανάστες εντοπίζονται από σκάφη του Λιμενικού ή αεροσκάφη της Frontex (ευρωπαϊκός οργα­νισμός για την παράνομη μετανάστευση) δεν μπορούν να απωθηθούν.

«Παιχνίδια» στο Αιγαίο

Λόγω της γειτνίασης των ελληνικών νησιών του Ανατολικού Αιγαίου με τα μικρασιατικά παρά­λια, κατά κανόνα δεν υπάρχουν διεθνή ύδατα. Όσο τα πλοιάρια βρίσκονται σε τουρκικά χωρικά ύδατα, δεν μπορούν να απωθηθούν από το Λι­μενικό. Όταν εισέρχονται σε ελληνικά χωρικά ύδατα και έχουν εντοπισθεί, συνήθως προκα­λούν βύθιση του πλοιαρίου, γεγονός που υπο­χρεώνει τους λιμενικούς να προβούν σε επι­χείρηση διάσωσης.

Η συντριπτική πλειοψηφία όσων συλλαμ­βάνονται για παράνομη είσοδο δεν έχουν χαρ­τιά. Κατά κανόνα δηλώνουν ψεύτικα ονόματα και εθνικότητα για να αποφύγουν την απέλα­ση. Οι ελληνικές Αρχές τούς κρατούν για ένα διάστημα στα κέντρα υποδοχής. Μετά, τους δί­νουν ένα μικρό χρηματικό βοήθημα και τους εφοδιάζουν με ένα έγγραφο διοικητικής απέ­λασης, σύμφωνα με το οποίο πρέπει με δικό τους μέσο να εγκαταλείψουν την Ελλάδα εντός ενός μηνός! Στην πραγματικότητα, κανείς δεν φεύγει από τη χώρα. Αρκετοί πλαστογραφούν το απλό αυτό χαρτί και το χρησιμοποιούν σαν άτυπη άδεια μόνιμης παραμονής.

Η μεγάλη πλειοψηφία των παράνομων με­ταναστών που έρχονται στην Ελλάδα έχουν τελικό προορισμό άλλες δυτικοευρωπαϊκές χώ­ρες. Μόνο ένα μικρό ποσοστό τους, όμως, κα­ταφέρνει να φύγει από τη χώρα μας. Έχει α­ποδειχθεί στην πράξη ότι είναι πιο εύκολη η παράνομη είσοδος από την παράνομη έξοδο. Με άλλα λόγια, η Ελλάδα αντιμετωπίζεται σαν χώρα-τράνζιτ, αλλά καταλήγει να γίνεται τελι­κός προορισμός.

Ακόμα και όσοι καταφέρνουν να μεταβούν σε άλλες κοινοτικές χώρες, εάν συλληφθούν ε­κεί, η Ελλάδα είναι υποχρεωμένη να τους δε­χθεί πίσω. Σύμφωνα με τη συμφωνία «Δουβλί­νο ΙΙ» (2003), την ευθύνη για κάθε παράνομο μετανάστη που έχει υποβάλει αίτηση πολιτι­κού ασύλου έχει η πρώτη χώρα εισόδου.

Το ποσοστό επαναπατρισμού παράνομων μεταναστών είναι ασήμαντο. Το ίδιο και το πο­σοστό επαναπροώθησης. Η Τουρκία, που είναι η κύρια χώρα-αγωγός Ασιατών και Αφρικανών μουσουλμάνων στην Ευρώπη, έχει υπογράψει με την Ελλάδα πρωτόκολλο επανεισδοχής (8­11-2001), αλλά δεν το εφαρμόζει. Από τον Απρί­λιο του 2002, οπότε το πρωτόκολλο κυρώθηκε και ετέθη σε ισχύ, μέχρι και τον Φεβρουάριο του 2009 υπεβλήθησαν στην Άγκυρα 4.163 αιτήματα επανεισδοχής 60.875 παράνομων με­ταναστών που με αδιάσειστα στοιχεία είχαν ει­σέλθει στην Ελλάδα από την Τουρκία. Οι τουρ­κικές Αρχές συμφώνησαν να δεχθούν 7.472 και τελικώς δέχθηκαν μόνο 2.206 άτομα.

Η τουρκική ένταξη

Δεν πρόκειται, όμως, μόνο γι' αυτό. Υπάρχουν αποδείξεις ότι ανέχεται, εάν δεν ενθαρρύνει, τη διοχέτευση παράνομων μεταναστών στην Ελλάδα. Το 2008, το Λιμενικό έχει καταγράψει σκάφη του τουρκικού Λιμενικού να μεταφέ­ρουν παράνομους μετανάστες. Τα σχετικά βίντεο έχουν διαβιβασθεί στη Frontex.

Ούτως εχόντων των πραγμάτων, προκαλεί απορία το ότι η Αθήνα δεν έχει διασυνδέσει την ενταξιακή πορεία της Τουρκίας με τον σε­βασμό του πρωτοκόλλου επανεισδοχής. Πρό­κειται, άλλωστε, για ευρωτουρκικό κι όχι για διμερές πρόβλημα. Είναι αξιοσημείωτο ότι η Άγκυρα αρνείται μέχρι τώρα να υπογράψει σύμ­φωνο επανεισδοχής με την Ε.Ε., ζητώντας ως α­ντάλλαγμα την κατάργηση της βίζας για τους Τούρκους, που οι Ευρωπαίοι δεν είναι διατε­θειμένοι να δώσουν.

Μετά το πέρασμα των συνόρων, η πλειο­ψηφία των παράνομων μεταναστών εγκαθί­σταται στην Αθήνα, κυρίως στις περιοχές κάτω από την Ομόνοια. Η κατάσταση είναι χαοτική. Στην πραγματικότητα, η πολιτεία έχει χάσει παντελώς τον έλεγχο. Συνήθως αδρανεί, κι ό­ταν -σπανίως- αντιδρά, αντιδρά σπασμωδικά, χωρίς σχέδιο και προοπτική.

Η διαρκής συσσώρευση παράνομων μετα­ναστών, που εκ των πραγμάτων αδυνατούν να βρουν εργασία -και όποτε βρίσκουν είναι «μαύ­ρη» και κακοπληρωμένη-, λειτουργεί σαν θερ­μοκήπιο για την ανομία και την ασυδοσία, υπονομευει τις κοινωνικές ισορροπίες και αλ­λοιώνει την εθνική ταυτότητα. Παρ' όλα αυτά, στην Ελλάδα η παράνομη μετανάστευση θεω­ρείται πρόβλημα ρουτίνας και προσεγγίζεται με ανέξοδες αντιρατσιστικές ρητορικές, που στην πράξη τροφοδοτούν τον ρατσισμό. Κάθε διαφωνία χαρακτηρίζεται «ακροδεξιά» και «ρα­τσιστική».

Η ιδεολογική τρομοκρατία, όμως, ποτέ δεν έλυσε κανένα πρόβλημα. Ειδικά των λαϊκών στρωμάτων, που κυρίως θίγονται από την πα­ράνομη μετανάστευση και στο επίπεδο της α­πασχόλησης (λόγω του αθέμιτου ανταγωνισμού από τη «μαύρη» εργασία) και σε πολλές πτυχές της καθημερινής ζωής.

Σύμφωνα με το νομοσχέδιο της κυβέρνησης Παπανδρέου, η Ελλάδα θα παραχωρεί ιθαγέ­νεια πολύ πιο εύκολα από τη συντριπτική πλει­ονότητα των χωρών-μελών της Ε.Ε. Ανθρωπι­στικά προβλήματα αναμφίβολα υπάρχουν, αλ­λά σ' ένα σοβαρό κράτος η παραχώρηση ιθα­γένειας πρέπει να εντάσσεται στο πλαίσιο μιας ολοκληρωμένης πολιτικής. Τέτοια πολιτική, ό­μως, δεν υφίσταται. Εξ ου και το πρόβλημα συ­νεχώς οξύνεται.

Αντί να θεσμοθετήσει αντικίνητρα για να συρρικνώσει τις ροές παράνομων μεταναστών, η κυβέρνηση Παπανδρέου ανοίγει παράθυρα για να στηθεί μια βιομηχανία πολιτογραφήσε­ων, που εκ των πραγμάτων θα λειτουργήσει ως κίνητρο για τη διόγκωση των ροών της παρά­νομης μετανάστευσης. Το κίνητρο δεν είναι μό­νο ψηφοθηρικό εν όψει των δημοτικών εκλογών του Οκτωβρίου. Υπάρχει και το ιδεολόγημα του πολυεθνικού/πολυπολιτισμικού μοντέλου.

Είναι προφανώς επιβεβλημένο να πάρουν την ελληνική ιθαγένεια τα παιδιά νόμιμων με­ταναστών που γεννήθηκαν, ζουν και τελειώ­νουν το σχολείο στην Ελλάδα. Όλες οι άλλες πε­ριπτώσεις πρέπει να εξετάζονται με θετική διά­θεση, αλλά κατά περίπτωση. Η εύκολη παρα­χώρηση ιθαγένειας στα παιδιά είναι από μόνη της ένα κίνητρο για τους παράνομους μετανά­στες να τεκνοποιήσουν.

Το κίνητρο αυτό καθίσταται πολύ πιο ισχυ­ρό από τη διάταξη που προβλέπει ότι όποιο παι­δί γεννηθεί στην Ελλάδα και είναι «άγνωστης ι­θαγένειας» ή δεν μπορεί να αποκτήσει άλλη ι­θαγένεια θα παίρνει αυτομάτως την ελληνική. Η διάταξη αυτή είναι παλιά και εξυπηρετούσε ει­δικές ανάγκες για ελάχιστες περιπτώσεις ανιθαγενών. Στις σημερινές συνθήκες, όμως, η εν λόγω διάταξη μπορεί να λειτουργήσει σαν ένα πο­λύ επικίνδυνο παράθυρο.

Συν γυναιξί και τέκνοις...

Όπως προαναφέραμε, η μεγάλη πλειονότητα των μεταναστών που εισέρχονται παρανόμως στην Ελλάδα δεν έχουν χαρτιά και δεν αποκα­λύπτουν τη χώρα καταγωγής τους για να μην α­πελαθούν. Ένα τέτοιο ζευγάρι γεννάει στην Ελλάδα παιδί. Το παιδί μπορεί να αποκτήσει την ιθαγένεια των γονιών του, αλλά αυτοί έ­χουν ισχυρό κίνητρο να το κατατάξουν στην κατηγορία «άγνωστη ιθαγένεια», για να πάρει αμέσως την ελληνική ιθαγένεια.

Στη συνέχεια, ως πρόσωπα που έχουν τη γο­νική φροντίδα τέκνου ελληνικής ιθαγένειας, μπορούν να πολιτογραφηθούν, κατ' εξαίρεση της ισχύουσας προϋπόθεσης για νόμιμη συνε­χή παραμονή στην Ελλάδα τουλάχιστον πέντε ετών. Αρκεί να βρίσκονται στη χώρα, έστω και παρανόμως, για τρία χρόνια. Το μήνυμα πως η Ελλάδα δίνει σχετικά εύκολα ιθαγένειες θα φθάσει στις χώρες προέλευσης των παράνομων μεταναστών και θα τροφοδοτήσει το ρεύμα πα­ράνομης μετανάστευσης. Αυτή τη φορά, μάλι­στα, θα έρχονται ζευγάρια και οικογένειες.